Let's talk about it... (no. 1) - rozmowa z mgr inż. Magdalena Golińcza, dietetyk z poradni „Prodiet”

Zapraszam na pierwszą odsłonę rozmowy ze specjalistą.

Potrzebnym specjalistą w kwestii różnorakich diet jest oczywiście dietetyk - mnie oraz moich czytelników edukować będzie mgr inż. Magdalena Golińczak, dietetyk z poradni "Prodiet".

Serdecznie zapraszam do lektury i już zapowiadam kolejne rozmowy...

Rozmówmy się z Celiakią - o czym przede wszystkim powinna pamiętać osoba nietolerująca glutenu? Jak o siebie dbać?

Należy pamiętać, iż celiakia nie minie wraz z upływem lat. Zatem osoby z trwałą nietolerancją glutenu powinny stosować dietę bezglutenową przez całe życie. Jedynym sposobem na prawidłowe funkcjonowanie organizmu jest rezygnacja z produktów zawierających gluten. Osoby zdrowe również powinny mieć się na baczności, nie być obojętne na żadne symptomy, gdyż choroba może ujawnić się w każdym wieku. Bagatelizowana celiakia upośledza funkcjonowanie organizmu, stając się przyczyną wielu schorzeń, np. osteoporozy, bezpłodności, nowotworów przewodu pokarmowego czy zaburzeń psychicznych. Osoby z niezdiagnozowaną nietolerancją glutenu mogą przez wiele lat bezskutecznie leczyć się u specjalistów różnych dziedzin medycyny.

Czy to prawda, że nietolerancja glutenu często idzie w parze z nietolerancją laktozy?

Tak. W wyniku uszkodzenia kosmków jelitowych, u osób chorych na celiakię, dochodzi do niedoborów enzymów trawiennych – w tym laktazy. Laktaza (enzym niezbędny do strawienia laktozy) jest bardzo wrażliwa na toksyczne działanie glutenu na śluzówkę jelita. Nietolerancja laktozy jest częstym objawem osób świeżo zdiagnozowanych, lub nieprzestrzegających diety bezglutenowej. Stosowanie ścisłej diety bezglutenowej regeneruje kosmki jelitowe, co prowadzi do prawidłowej aktywności laktazy i innych enzymów rąbka szczoteczkowego.

Jeśli nie mogę jeść produktów zawierających gluten i laktozę – co wolno mi jeść? Co powinnam jeść, by żyć zdrowo?

W początkowym etapie choroby faktycznie, zalecana jest dieta bezglutenowa i bezmleczna. Z czasem dietą leczniczą pozostaje wyłącznie dieta bezglutenowa. Próbę wprowadzenia produktów mlecznych fermentowanych można podjąć po 3 miesiącach stosowania diety bezglutenowej.

Długotrwałe stosowanie diety bezmlecznej może doprowadzić do niedoborów wapnia, zwiększając tym samym ryzyko osteoporozy. Stosując dietę bezglutenową i bezmleczną należy prawidłowo bilansować jadłospis. Źródłem wapnia, poza produktami mlecznymi są: konserwy rybne, jaja, nasiona roślin strączkowych, warzywa kapustne, gruboziarniste kasze, orzechy czy kakao. Warto wprowadzić produkty wzbogacone w wapń, gdyż przyswajalność wapnia z produktów poza mlecznych jest znacząco niższa. Z tego względu zalecana jest też suplementacja witaminą D.

U osób z celiakią stopień eliminacji mleka i przetworów mlecznych zależy od indywidualnej tolerancji pacjenta. W kolejnych etapach diety bezglutenowej, fermentowane produkty mleczne są przeważnie dobrze tolerowane. Kuchnia bezglutenowa jest zdrowa, kiedy spełnia wszystkie zasady racjonalnego żywienia. Produkty zawierając gluten, należy zastępować bezglutenowymi odpowiednikami. Produktami naturalnie bezglutenowymi są: ryż, gryka, kukurydza, ziemniaki, soja, proso, amarantu, tapioka, maniok, soczewica, fasola, sago, teff, oraz mięso, warzywa i owoce. Aby zapewnić odpowiedni bilans białka, witamin (szczególnie z grupy B) oraz minerałów, w diecie nie może zabraknąć różnego rodzaju ziaren. Szczególne miejsce w jadłospisie powinna zająć kasza gryczana, jaglana, niełuskany ryż czy wyroby z amarantusa. Zboża bezglutenowe powinny być w każdym posiłku. Dania należy posypywać orzechami, ziarnami sezamu, siemienia lnianego czy słonecznika. W ciągu dnia należy zjeść 3-5 porcji warzyw i owoców. Należy pamiętać o zdrowych tłuszczach roślinnych – dziennie 2 porcje (około 2 łyżek stołowych) – najlepszym wyborem są olej rzepakowy, olej lniany, oliwa z oliwek. Dwa do trzech razy w tygodniu na stole powinno zagościć mięso i jego przetwory, w pozostałe dni należy jeść dania z ryb i roślin strączkowych.

Co Pani sądzi o diecie wegetariańskiej stosowanej przez osobą z celiakią, która w dodatku nie przyswaja laktozy?

Praktykowanie diety wegetariańskiej wymaga sporej wiedzy i umiejętności w dobieraniu pokarmów i suplementacji. W przeciwnym wypadku może wywołać poważne zagrożenia zdrowotne. Mankamentem diety wegetariańskiej jest białko pochodzenia roślinnego, które charakteryzuje się niższą wartością biologiczną niż białko zwierzęce. Niekomplementarność aminokwasową białek roślinnych można zniwelować poprzez odpowiednie łączenie produktów roślinnych, lecz nie wyeliminuje to ryzyka niedoboru białkowego. Dieta wegetariańska niesie ze sobą ryzyko niedoboru żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego, stwarzając tym samym idealne warunki dla anemii. Produkty roślinne charakteryzują się również niską biodostępnością składników mineralnych, wapnia, magnezu, żelaza, czy cynku.

Praktykowanie wegetarianizmu ma niewątpliwie równie dużo zalet, jednak przy chorobach związanych z celiakią i nietolerancją laktozy eliminacja produktów zwierzęcych, wydaje się być wysoce ryzykowna i wymaga stałego nadzoru lekarza.